กรมหมื่นอนุวัตรจาตุรนต์

กรมหมื่นอนุวัตรจาตุรนต์

        พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอ๊อศคาร์นุทิศ กรมหมื่นอนุวัตรจาตุรนต์ พระนามเดิมว่า พระองค์เจ้าอ๊อศคาร์นุทิศ เป็นพระโอรสในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักรพรรดิพงศ์ ต้นสกุล จักรพันธุ์ ประสูติแต่ หม่อมราชวงศ์สว่าง จักรพันธุ์ (ศิริวงศ์) พระธิดาในพระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้ามงคลเลิศ (ราชสกุลในรัชกาลที่ ๓)กับ หม่อมพลบ ทรงได้รับการเฉลิมพระยศเป็น กรมหมื่นอนุวัตรจาตุรนต์ เมื่อ พ.ศ. 2463 พระเจ้าวรวงศ์เธอ

พระองค์เจ้าอ๊อศคาร์นุทิศ กรมหมื่นอนุวัตนจาตุรนต์ มีพระเชษฐาและพระพี่นางตามลำดับดังนี้

๑.พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเสรษฐวงศ์วราวัตร กรมหมื่นอนุพงศ์จักรพรรดิ์

๒.พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิงอรพัทธ์ประไพ

๓.พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิงสุทธวิไลยลักขณา

๔.พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอ๊อศคาร์นุทิศ กรมหมื่นอนุวัตนจาตุรนต์

๕.พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าหญิงประภาวสิทธิ์นฤมล

        บรรดาพระโอรสธิดาของสมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระจักรพรรดิพงศ์ ที่ประสูติด้วยหม่อมราชวงศ์หญิงสว่างนี้ เมื่อแรกประสูติเป็นหม่อมเจ้า แล้วทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนพระยศขึ้นเป็นพระเจ้าวรวงศ์เธอพระองค์เจ้าในรัชกาลที่ ๕ หมดทุกพระองค์ และโปรดเกล้าฯ ให้พระโอรสธิดาทั้งที่ประสูติแล้วจะมีต่อไปมีศักดิ์เป็นหม่อมเจ้าด้วย

        พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุวัตนจาตุรนต์ ทรงสมรส หม่อมจำรัส จักรพันธุ์ ณ อยุธยา เมื่อวันที่ 2 มีนาคม พ.ศ. 2477 พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงสละราชสมบัติ ที่ประชุมสภาผู้แทนราษฎร ได้มีมติเห็นชอบ ตามกฎมณเฑียรบาล ให้พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอานันทมหิดล เป็นพระมหากษัตริย์ สืบพระราชสันตติวงศ์ เป็นพระองค์ที่ 8 แห่งพระบรมราชจักรี แต่เนื่องจากขณะนั้นทรงมีพระชนมายุเพียง 9 พรรษา และกำลังศึกษาอยู่ในสวิตเซอร์แลนด์

        ทางรัฐสภาได้กราบทูลเชิญสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี ทรงดำรงตำแหน่งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ แต่ได้ทรงปฏิเสธด้วยเหตุผลว่าพระองค์ทรงพระชราภาพมากแล้ว และได้ข้อสรุปว่า ให้มีพระกรุณาโปรดเกล้าแต่งตั้งเป็นคณะบุคคล เป็นผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ จำนวน 3 คน จนกว่าจะทรงบรรลุนิติภาวะ

        ซึ่ง ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์ เป็นบุคคลซึ่งทำหน้าที่แทนพระมหากษัตริย์ ในการบริหารราชการแผ่นดิน เพื่อให้การบริหารราชการแผ่นดินราบรื่นต่อไปคือ

1. พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอ๊อศคาร์นุทิศ กรมหมื่นอนุวัตรจาตุรนต์ เป็นประธานคณะผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์
2. พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าอาทิตย์ทิพอาภา
3. เจ้าพระยายมราช (ปั้น สุขุม)

        พระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นอนุวัตรจาตุรนต์ ทรงปลงพระชนม์เองเมื่อวันที่ 12 สิงหาคม พ.ศ. 2478 เนื่องจากทรงคับแค้นพระทัยที่ถูกอำนาจการเมืองในขณะนั้น (พระยาพหลพลพยุหเสนา) บีบคั้นให้กดดัน และฟ้องร้องดำเนินคดีพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งทรงสละราชสมบัติไปก่อนหน้านั้น

        พระองค์เจ้าอ๊อศคาร์นุทิศ ประทับอยู่ที่วังบริเวณตำบลสนามกระบือ ใกล้คลองรอบกรุง เป็นวังหนึ่งในจำนวน 6 วังที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระราชทานที่สร้างให้กับพระราชนัดดา 6 พระองค์ ซึ่งเป็นพระราชโอรสของสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักรพรรดิพงศ์ ซึ่งเป็นที่มาของชื่อ ถนนหลานหลวง ซึ่งการสร้างวังทั้ง 6วัง โดยวังทั้ง 6 สร้าง ให้หันหน้าวังออกคนละด้าน ด้านละ 3วัง หลังวังติดกันเป็นคู่ๆ ดังนี้

• วังกรมหมื่นอนุพงศ์จักรพรรดิ์ คู่กับ วังกรมหมื่นอนุวัตรจาตุรงค์
• วังหม่อมเจ้าดนัยวรนุช คู่กับ วังหม่อมเจ้าดรุณอัยวัฒน์
• วังหม่อมเจ้าปิยบุตร คู่กับ วังหม่อมเจ้าทศสิริวงศ์

พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าออศคาร์นุทิศ กรมหมื่นอนุวัตรจาตุรนต์ (คนกลาง)

พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าออศคาร์นุทิศ กรมหมื่นอนุวัตรจาตุรนต์ แถวหน้าคนที่ 2 จากซ้าย